Het recht op maatschappelijk vastgoed

Parken, speeltuinen en buurthuizen zijn vaak het kloppende hart van een buurt. Plekken waar bewoners elkaar ontmoeten, activiteiten op poten zetten en met nieuwe ideeën en initiatieven starten. Die plekken zijn misschien in eigendom van de gemeente, maar ze zijn er natuurlijk in de eerste plaats voor de bewoners. Bij het recht op gebouwen en openbare ruimte, ook wel het recht op maatschappelijk vastgoed, draait het om het behoud van deze voorzieningen voor en van de buurt.

Twee principes

Het recht op maatschappelijk vastgoed gaat uit van twee principes. Ten eerste weten bewoners het beste weten wat er nodig is in de wijk en dus ook hoe buurtvoorzieningen het beste beheerd kunnen worden. Ten tweede kan vastgoed bewonersgroepen in staat stellen eigen inkomen te genereren. Zo kunnen ze beter aan hun maatschappelijke doelstellingen werken.

Invullen van het recht op maatschappelijk vastgoed

Het recht op maatschappelijk vastgoed wordt op verschillende manieren ingevuld. Bewoners kiezen voor een model dat het beste past bij de lokale situatie, behoeften en capaciteiten. Grofweg zijn er twee verschillende modellen binnen de toepassing van het recht op maatschappelijk vastgoed te onderscheiden: beheer en eigendom.

Beheer van vastgoed

Het vastgoed is in eigendom van de gemeente of een andere maatschappelijke instelling, maar enkele of alle beheerstaken worden overgedragen aan een bewonersgroep. Dit kan betekenen dat het budget dat de eigenaar voorheen had voor het vastgoed ook wordt overgedragen aan de bewonersgroep. Of er wordt bijvoorbeeld geen huur gevraagd aan de bewonersgroep zodat ze de kosten lager kunnen houden en zelf inkomen kunnen genereren om de andere kosten te dekken. Dit gebeurt vaak met vastgoed waar een wijk of buurt veel waarde aan hecht, maar bewoners niet meer tevreden zijn over de manier waarop het gebruikt wordt en/of de eigenaar het financieel niet meer rendabel kan runnen.

In beide gevallen kan het beheer door bewoners ervoor zorgen dat het beter aansluit bij de wat er lokaal nodig is. Doordat het vastgoed meer wordt gebruikt, kan het beheer er financieel al beter uit komen te zien, sterker nog: door creatief ondernemen en vrijwilligersinzet is het financieel zelfs beter rond te krijgen.

Eigendom van vastgoed

Tot op zekere hoogte zijn er veel overeenkomsten tussen het in beheer nemen van vastgoed en het in eigendom nemen van vastgoed. Het grote verschil zit ‘m in de verantwoordelijkheid die je aangaat en de mogelijkheden en lasten die daarbij horen. Het is natuurlijk afhankelijk van de specifieke voorwaarden waaronder het vastgoed is overgedragen, maar in principe geeft het een bewonersorganisatie zekerheid. Je hebt namelijk voor langere of misschien wel onbepaalde tijd toegang tot het gebouw en daardoor kun je vooruit plannen. Je kunt het misschien als onderpand gebruiken om nieuw geld aan te trekken en je kunt het aanpassen zodat het goed past bij wat je er mee wilt doen.

Een bewonersinitiatief kan zo bijvoorbeeld een verdienmodel ontwikkelen waarin het ook de verantwoordelijkheden, kosten en verdiensten op lange termijn in verwerkt. Het geld dat verdiend wordt, wordt dan weer geïnvesteerd in de wijk. Op zo’n manier blijft een gebouw bewaard voor de wijk en zorgt het bewonersinitiatief ook nog eens voor extra positieve impact in de wijk.

Beleid en regelgeving

Omdat het vaak om vastgoed in eigendom van de gemeente gaat, is het belangrijk te weten wat het beleid van de gemeente is rondom het beheer en eigendom van dit vastgoed. Elke gemeente gaat hier anders mee om. Is het bijvoorbeeld de norm dat gebruikers een formele rol hebben in het beslissen hoe het vastgoed beheerd wordt? Is er formeel beleid op het overdragen van het beheer van zulke voorzieningen? Heeft de gemeente de mogelijkheid gecreëerd om een gebouw onder de marktwaarde te verhuren of verkopen als het voor een maatschappelijk doel gebruikt wordt? Concreet beleid geeft een bewonersgroep ook concrete aanknopingspunten. Het zorgt ervoor dat deze zijn eigen plannen en organisatie kan inrichten om optimaal gebruik te maken van het beleid. Bovendien geeft het ook houvast om in gesprek te gaan met de buurt en andere stakeholders om de plannen van de grond te krijgen.

Gerelateerd