Bouwstenen voor een energiegemeenschap op wijkniveau

Van energiecollectief naar energiegemeenschap. 11 bewonerscollectieven onderzoeken hun ambitie om toe te groeien naar een energiegemeenschap. Wat zijn de eerste stappen? Waar zitten de taaie vragen? Hoe organiseer je democratische processen? Wat is het verschil tussen markt en gemeenschap? Het zijn enkele vragen die dit najaar aan bod komen in een Community of Practice die TransitieReizen* in samenwerking met LSA organiseert.

In deze tekst is te lezen hoe de 11 collectieven aan het leren zijn. Na elke COP-sessie verrijken we de inhoud van deze tekst met nieuwe geleerde lessen. 

Organisatievorm

De “energiegemeenschap” is een nieuw concept. Om burgerparticipatie in hernieuwbare energieprojecten verder te stimuleren heeft de EU het concept ‘energiegemeenschappen’ geïntroduceerd. Via energiegemeenschappen kunnen burgers, lokale overheden en kleine ondernemingen samen energie opwekken, delen en verkopen. De aan de COP deelnemende bewonerscollectieven zijn allemaal actief in hun buurt of wijk op het thema energie en gebruiken voor hun huidige collectieven diverse benamingen; wijkbedrijf, burgerinitiatief, energiecooperatie. De term energiegemeenschap spreekt de ene aan op het solidariteitsprincipe de ander op het onafhankelijk zijn van de markt. Daarin groeien ze ook op verschillende manieren toe naar de energiegemeenschap. Wanneer kan je de definitie energiegemeenschap gebruiken?

Markt vs gemeenschap

Er zijn zorgen dat de energiegemeenschappen en de markt straks teveel op elkaar gaan lijken. Of dat het verschil ertussen onduidelijk is voor burgers en overheid, terwijl het nog steeds fundamenteel andere partijen zijn. Met name als je kijkt naar eigenaarschap en zeggenschap. Belangrijke vraag in de ambitie die de bewonerscollectieven voor ogen hebben is: ‘Hoe zorg je ervoor dat energiegemeenschap waar je naartoe groeit ook daadwerkelijk van de gemeenschap worden/blijven en bijdragen aan de verdere democratisering van de energievoorziening?’

Je moet zichtbaar maken wat er achter het stopcontact gebeurt

Of jouw gemeenschap waarde- of geldgedreven is heb je niet zomaar in de hand. Veel bewoners zijn vooral geldgedreven. Ze kijken vooral naar de goedkoopste oplossing en stappen makkelijk over naar een commerciële aanbieder als dat weer goedkoper is.  Veel mensen voelen zich aangesproken door waarde maar baseren hun keuzes uiteindelijk wel op geld. De oplossing voor een energiegemeenschap zit in het opbouwen van een vertrouwensrelatie én goede communicatie. Je moet zichtbaar maken wat er achter het stopcontact gebeurt. Laat zien waar je geld naartoe gaat, hoe het wordt gebruikt. Dan zien mensen dat het om veel meer gaat dan geld alleen en maar dat je aan het eind ook (vaak) goedkoper uit bent.

Wat heb je nodig aan bouwstenen om zo je gemeenschap vorm te geven:

– Andere kijk en heldere principes
– Organisatie, communicatie, plekken om samen te komen
– Investeringsbereidheid, beginnen met produceren van duurzame energie
– Netwerksamenwerking
– Andere rol overheid

* TransitieReizen is een adviesbureau met veel ervaring in het begeleiden van transformaties. Ze werken al jaren aan bouwstenen voor ondernemende maatschappelijke initiatieven.