Energy Common in Leidschendam-Voorburg wekt lokaal energie op

Na een berichtje over energietransitie in de wijkapp van In Leidschendam-Voorburg ontstond in korte tijd een bewonersinitiatief dat energie als een gemeenschappelijk goed in handen van de bewoners wil geven. De gemeente juichte het initiatief toe en ondertekende een intentieverklaring. Hoe zag deze inspirerende route eruit en wat zijn de lessen voor de SchakelWijken?

Energie als gemeenschappelijk goed

Het bewonersinitiatief Energy Common Leidschendam-Voorburg (EC-LV) wil zoveel mogelijk energie lokaal opwekken, opslaan en delen. Het woord ‘common’ staat voor het ‘gemeenschappelijke’. De initiatiefnemers van EC-LV zien energie als een gemeenschappelijk goed, waar je samen verantwoordelijk voor bent. Ze willen energiebronnen die óf in hun eigendom zijn óf die ze gezamenlijk gebruiken en beheren. Voorzitter Hank Ort: “Alle keuzes maken we met de meerwaarde voor de lokale gemeenschap in ons achterhoofd. Dan wil je dus niet een wurgcontract met een grote club elders uit het land en dan wil je zeker niet dat de baten het land uitgaan naar bijvoorbeeld Zweden of Japan.”

Een bericht in de wijkapp

Dankzij de vraag “Wie vindt het leuk om mee te denken over de energietransitie?” in de wijkapp van Voorburg-West, zaten een paar dagen 26 mensen in het buurthuis bij elkaar. Er ontstond een kernteam dat nog enkele bijeenkomsten voor bewoners organiseerde en in het bestaand beleid en de plannen van de gemeente dook. Vervolgens maakten de leden van dat team gebruik van inspraakmomenten en commissievergaderingen om hun ideeën voor het voetlicht te krijgen. Ook richtten ze de coöperatieve Energy Common Leidschendam-Voorburg (EC-LV) op. Toen ze hoorden dat de gemeente op zoek was naar een concreet participatievoorbeeld, trokken ze aan de bel. Ze organiseerden twee sessies met ambtenaren om samenwerkingsafspraken vast te leggen. Vervolgens tekenden ze een intentieverklaring tussen gemeente en bewonersinitiatief om gezamenlijk de energietransitie te ontdekken en vorm te geven. Zo kan het dus gaan.

Erkend worden als partij

EC-LV is tevreden met de intentieovereenkomst.Het belangrijkste doel was erkend worden. Dat is zeker gelukt, bijvoorbeeld ook richting de woningbouwcorporaties. EC-LV zit nu aan tafel van de stakeholders waar ze de wensen en problemen van bewoners kunnen benoemen. Zo vond Hank “ergens verstopt in de stukken” die hij kreeg voor een overleg met een woningbouwcorporatie dat er ooit een enquête was gehouden onder de huurders. Deze enquête liet zien dat de voornaamste wensen gericht waren op vocht, ventilatie en veiligheid. De aandachtspunten zag hij nog niet terug in de plannen die met name technisch ingestoken waren gericht op isolatie en de warmtebron. “Wij brengen de bewonerswensen weer terug in het gesprek.”

Gesprek met de wethouder

Om tot een samenwerking te komen zijn ze op zoek gegaan naar contacten in de gemeente. “Er is geen enkele reden om op te kijken tegen functionarissen,” zegt Hank. “Het zijn ook gewoon mensen, die hun functie vaak parttime bekleden, met beperkte capaciteit en middelen. Het eerste gesprek met de wethouder was bemoedigend. Het was een gastvrij gesprek, waarin bleek dat de gemeente op zoek is naar contacten met mensen zoals EC-LV. De gemeente heeft beperkte middelen en inwoners met expertise en daadkracht zijn welkom.”

Verdiepen in gemeentebeleid

Om gesprekken met de ambtenaren en wethouders extra effectief te laten zijn is het belangrijk om te weten wat er speelt en wat er al gedaan is. EC-LV heeft zich daarom eerst verdiept in hoe de gemeente de thema’s duurzaamheid en participatie behandelt. De bijdrage aan het inspraakmoment in de raad was één van de vele belangrijke stappen in het hele proces. Die gaf EC-LV zichtbaarheid en herkenbaarheid. Toen het domein participatie van de gemeente bezig was met een burgerparticipatieplan werd dat door de raad als te algemeen bevonden. Hank: “Raadsleden zeiden: het klinkt allemaal mooi, maar kom eens met een praktisch voorbeeld, bijvoorbeeld rondom de energietransitie. Indirect verwezen ze naar onze plannen. De week ervoor had ik een presentatie gehouden in de raad over EC-LV en hoe wij graag zouden willen samenwerken. Dat was kennelijk goed overgekomen.”

De horde van het ambtelijk apparaat

Hank geeft toe dat hij en zijn teamgenoten de wind mee hadden op belangrijke momenten. Ze zochten contact en dit landde op vruchtbare bodem. Maar een lastige horde was het ambtelijke apparaat. “We hadden ondertussen goed contact met ambtenaren, maar merkten in het begin dat we niet verder kwamen. Toen hebben we de burgemeester aangesproken.” In het ambtelijk apparaat liepen ze telkens tegen dezelfde vraag: wie gaat hierover? Er was wel iemand voor energietransitie maar die wilde nadrukkelijk niet van participatie zijn. Ambtenaren die de moderne overheid en participatie in hun portefeuille hadden, waren wel geïnteresseerd in de boodschap van EC-LV maar die gingen dan weer niet over de energietransitie. “We hebben het bij elkaar kunnen brengen over de top. Via gesprekken met de burgermeester en de wethouder met duurzaamheid in haar portefeuille.”

Onbetaalde verantwoordelijkheid

De rol van EC-LV is ondertussen behoorlijk groot. Hank: “Ik moet wel toegeven dat dat best belastend is. Je neemt een onbetaalde verantwoordelijkheid.” Hier raakt Hank een punt waar veel bewonersinitiatieven tegenaan lopen. Welke wederkerigheid past bij de overheid? Er zijn nu twee manieren waarop de gemeente EC-LV ondersteunt. Ze heeft de oprichtingskosten betaald en ze heeft ondersteuning gegeven bij het opzetten van het programma voor energiecoaches. Maar er zijn meer middelen nodig om plannen uit te voeren en zoveel mogelijk bewoners te spreken. Hank: “Kijk, in het begin moet je vertrouwen wekken. Je moet elkaar leren kennen en laten zien dat je dingen waar kan maken. Lukt dat, dan is de volgende vraag: hoe willen we dat verder ondersteunen?” Hier ligt een opdracht voor de gemeente. Hoe gaan zij hun nieuwe rol vervullen die meer en meer gericht is op het faciliteren en luisteren naar bewonersinitiatieven?

Gerelateerd