Hoe Ulft in beweging kwam

Het is nog vroeg als de deelnemers aan de FreeWheel Vitality Club naar de gewichten, hoepels en elastieken wandelen, maar de hitte hangt al boven het kunstgras. Zo’n vijftig deelnemers vandaag. En dat is relatief weinig, zegt mede-oprichter Herman Wielens. ‘Meestal zijn het er rond de tachtig, maar het is vakantietijd en warm.’ De deelnemers zijn fitter en minder eenzaam en de club groeide uit tot het grootste vrijwillige bewegingsprogramma van Nederland. Het succes zette de gemeenschap in beweging, ook buiten het sportveld.

Diabetes type 2

Het verhaal van de Vitality Club begint bij Hermans eigen gezondheid. Toen in 2008 diabetes type 2 bij hem geconstateerd werd, dook hij met de methodische blik van een ingenieur de literatuur in. Hoe werkt zo’n ziekte en wat is eraan te doen? Dagelijkse beweging en het volgen van nog een aantal leefregels kon dit type diabetes verminderen of genezen, zo las hij. Na 6 maanden wandelen en wat kracht- en conditietraining was hij zelf van zijn klachten af en besloot hij zijn kennis te delen om andere mensen van zijn leeftijd zover te krijgen om ook gezonder te gaan leven.

Vanaf de zijlijn zie je niet meteen de grote getallen en ambitie achter dit initiatief. Er wordt serieus bewogen, maar de sfeer is gemoedelijk. Wanneer de groepjes na twintig minuten onderling wisselen van  gewichten, elastieken en hoepels, gaan de wandelgesprekjes over de kleinkinderen, aankomende vakanties en de verbouwing. Er wordt hard gelachen als een hoepel per ongeluk wegschiet, of een oefening net niet helemaal lukt zoals is voorgedaan door de coaches.

Drie gezonde levensjaren erbij, minder eenzaam

Maar een van de belangrijkste doelen van de FreeWheelers laat zich wel in getallen uitdrukken, zegt Herman. Gemiddeld drie jaren gezonde levensjaren erbij, dat was het plan: ‘De gemiddelde leeftijd dat mensen nog relatief gezond zijn ligt nu op 77. Wij willen die verhogen naar gemiddeld 80 en voor de heel trouwe volgers van alle leefregels zelfs naar 83.

En dat lijkt te werken. De deelnemers van de Vitality Club blijven langer fit, hebben veel minder ouderdomsklachten, melden minder valincidenten en voelen zich mentaal beter. In coronatijd kwam niemand van de deelnemers in het ziekenhuis en deelnemers zeggen zich minder eenzaam te voelen. Eenmaal aan het bewegen blijft zo goed als iedereen lid, zodat de club eigenlijk alleen maar is gegroeid, tot nu ongeveer 200 leden.

Peer coaching

Wie zich aanmeldt, krijgt een kanariegeel A4-tje met daarop allereerst alle gezondheidsargumenten voor regelmatig bewegen. Het rijtje is bekend, maar toch indrukwekkend: minder kans op dementie, depressie, hoge bloedruk, hart- en vaatziekten en eenzaamheid, onder andere. Dan volgt meteen een stok achter de deur voor mensen die moeite hebben met de discipline van regelmatig sporten. Deelname is vrijwillig, maar “als je geregeld afwezig bent, bellen andere leden waar je blijft.”

Om het bewegen voor alle inkomens toegankelijk te houden, doe je al mee voor vijftien euro per kwartaal. Dat is alleen maar mogelijk door de inzet van vrijwilligers, zegt Herman. In dit geval de inzet van ‘peer coaches’.

Net zo effectief

Paul van den Vijver, een Leidse promovendus, deed in Ulft onderzoek naar deze aanpak. Ook hier weer overtuigende getallen: de peer coaches bleken net zo effectief als de controlegroep van studenten bewegingsleer om ouderen in beweging te krijgen – en te houden. Begeleid worden door bekenden maakt deelname aan het bewegen laagdrempeliger, zo verklaarde hij dit resultaat.

Aan de slag gaan, en blijven, is namelijk de belangrijkste horde die genomen moet naar gezonder oud worden. Hóe je precies beweegt is minder van belang dan dát je het doet. Daarnaast kunnen de deelnemers doorgaans prima aangeven waar hun lichamelijke grenzen liggen, zegt Herman: ‘Daar hebben ze geen professionals voor nodig.’

Zangclub de Valse Noot

Na veertien jaar vormen de FreeWheelers een hechte gemeenschap. En gemeenschappen zijn een wonderlijk onvoorspelbare en vruchtbare voedingsbodem, ondervond ook Herman: ‘Uit de Vitality Club ontstond spontaan een studieclub van mensen die met elkaar willen doorpraten over onderwerpen uit de krant of de politiek. Een groep alleenstaande dames vond elkaar en gaat regelmatig met elkaar uit en soms zelfs op vakantie. FreeWheelers ‘die graag wilden zingen, maar dat niet kunnen’, verenigden zich in Zangclub De Valse Noot. Met een dirigent uit hun midden én geluidsband treedt een deel zelfs nu op in verzorgingstehuizen. ‘Ze organiseren zich allemaal in WhatsApp-groepen. Ik heb er geen omkijken naar.’

Van schoolgebouw naar activiteitencentrum

Om verder te bouwen aan de gemeenschap is Herman, samen met het bestuur van Senioren Belang, al een tijd bezig met de aankoop van een leegstaande VMBO-school in de gemeente. Binnen de ruimtelijke visie die zij opstelden voor het gebouw, met daarin ook appartementen voor senioren en starters, zou in de bestaande gymzalen kunnen worden gesport. De oude aula en huishoudelijke praktijklokalen van de school zou omgebouwd worden tot een grote ontmoetingsruimte, waar ouderen maar ook andere inwoners elkaar kunnen ontmoeten, bewegen, kunnen koken, eten en klussen.

Zo’n plek geeft ruimte voor activiteiten, ook in de avonden en weekends, zoals zelfhulpclubs rond alle thema’s die maar spelen onder de bewoners. Dat zijn er genoeg: naar schatting wonen zo’n 2000 oudere bewoners op loopafstand en nog eens 6000 op fietsafstand van de school net buiten het centrum in Ulft. Veel betaalbare voorzieningen zijn er op dit moment niet meer voor ouderen in Ulft.

Besparingen WMO en ziektekosten

Met zo’n gebouw voor en door bewoners voorspelt het bestuur grote besparingen op de WMO voor de gemeente en uiteindelijk ook voor de ziektekostenverzekeraars. Lange tijd leken de Europese aanbestedingsregels tot politieke hobbels te leiden. De gemeente heeft nu zich inmiddels grotendeels achter de ideeën van het bestuur geschaard en is bezig met de omschrijving van het sociaal-maatschappelijke doel van het gebouw.

De aankoopsom zou nog wel eens uitdaging kunnen worden, verwacht Herman. Maar als die hobbel eenmaal genomen is, komt het met de exploitatie van het gebouw uiteindelijk wel goed, daar is hij van overtuigd. De gedroomde ontmoetingsplek gaat om nog meer vrijwillige inzet vragen, maar in Ulft kennen ze elkaar nu een stuk beter dan vroeger. Daar komen ze wel in beweging.

Gerelateerd