Eerst het verhaal, dan het geld: de Huiskamer van Heteren

Niet zo heel lang geleden had Heteren, een dorp van 5000 mensen, geen dorpskern. Elkaar spontaan tegenkomen en koffie drinken? Dat gebeurde vooral in de Jumbo. En nu? Een plein met bankjes, kunst, een fontein, een pizzeria. Maar vooral: de Huiskamer van Heteren, een ontmoetingsplek, bibliotheek en zo nog twintig dingen. Bewoners waren de motor achter dit nieuwe Hart van Heteren. Hoe kregen ze dat voor elkaar?

Blanco canvas

Pas als je met Bert van Putten praat van de stichting Open voor Jou, een van de initiatiefnemers achter de Huiskamer, wordt duidelijk hoe ingewikkeld het was om deze puzzel te leggen. Toen in 2017 de oude scholen en een gymzaal gesloopt waren in het midden van het dorp, ontstond een blanco canvas. De ontwikkelaar dacht, samen met de gemeente, uiteindelijk aan een woonblok. Niet dat ze geen winkels voor zich zagen. Integendeel, vijftien jaar lang hadden ze nieuwe ondernemers verleid zich te vestigen in Heteren, om het gat op te vullen van de verdwenen middenstand. Grote supermarkten en ketens bleken niet te vermurwen en uiteindelijk gaven ze het op.

Een gemiste kans, vonden de bewoners. Met 75 auto’s reden ze naar het gemeentehuis van Overbetuwe, in Elst, om tijdens een ronde tafelgesprek met de politiek hun stem te laten horen. Niets tegen woningen, maar Heteren had meer nodig, betoogden ze. Een plek om elkaar te kunnen ontmoeten, waar je kunt ‘ont-moeten’ –  in een levendige omgeving.

Dream Team

Om hun wensen kracht bij te zetten verzamelden ze een ‘Dream Team’ van bewoners, zegt Van Putten. Best een luxe positie was dat geeft hij toe, om met allerlei ervaren professionals met verschillende achtergronden te kunnen samenwerken, maar het waren ook gewoon allemaal bewoners die zich wilden inzetten voor hun dorp. Met elkaar ging het Dream Team vier dagen op excursie om zich te laten inspireren en een plan te formuleren, een verhaal te maken.

In de plint van het woonblok moesten winkels komen, zoveel werd ze al snel duidelijk, en een ontmoetingsplek. Het pleintje voor de deur moest een aantrekkelijk dorpsplein worden. De gemeente gaf aan mee te gaan in dat plan, op een voorwaarde: de bewoners moesten garanderen dat minstens 70 procent van de 1300 meter van de winkelruimte in hun plan verhuurd zou zijn voordat er gebouwd ging worden.

Beleving en ontzorgen

Wat de gemeente eerst niet lukte, lukte het Dream Team wel, met hun netwerk in Heteren. Een dierenarts, een kapper, een cadeau-winkel, een brasserie, een schoonheidssalon en een pizzeria verbonden zich aan de plek. Een invulling waarbij beleving en ontzorgen een rode draad zijn en niet een traditioneel winkel-concept. Duidelijk was ook dat het dorp zelf voor een forse financiële bijdrage moest zorgen om hun ambities voor dorpsplein en Huiskamer te realiseren. Met een inzet van naar schatting 2000 uur, wisten de bewoners 1,1 miljoen euro bij elkaar te krijgen uit bijdragen van Provincie, fondsen, een donateursactie, en geld van lokale ondernemers.

Bibliotheek als partner

Dan de gedroomde Huiskamer, ook in de plint van het gebouw. Dat was ook nogal een ruimte, van 340 vierkante meter. Hoe krijg je zoiets gefinancierd en later ook nog geëxploiteerd? Hier kwam de ervaring en het sociale netwerk dat eerder was opgebouwd bij de inrichting van het hele gebied wederom van pas.

De stichting, die Van Putten had opgericht met nog meer aangehaakte bewoners, ging op zoek naar een partner voor de Huiskamer. Zo kwam de bibliotheek in beeld. Die was op zoek naar een nieuwe, centralere ruimte en had het probleem dat het zonder extra handjes niet zou lukken om meer dan drie dagdelen per week open te zijn. Van Putten zag al voor zich dat vrijwilligers een belangrijke rol zouden gaan spelen in de Huiskamer. Waarom ook niet open zijn voor de bibliotheek?

De bibliotheek zag dezelfde kansen en besloot medehuurder te worden van de Huiskamer. De gemeente werd verleid hun welzijnsactiviteiten in Heteren te bundelen, waaronder ondersteuning van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Ook die kreeg zo een plek in de Huiskamer.

Laatste puzzelstuk

Met het aantrekken van de Bibliotheek kwam een lange zoektocht naar complementaire verhalen en gemeenschappelijke belangen tot een eind. In februari 2023 opende De Huiskamer van Heteren haar deuren. Op moment bestieren zo’n 80 vrijwilligers, waaronder ruim 20 mensen met een ondersteuningsvraag, de bar, bibliotheek en de balie van het Dorp servicepunt. Een klein team van professionals organiseert en ondersteunt ze waar nodig.

Daarnaast houdt het sociaal team van de gemeente wekelijks hun inloopspreekuur in de Huiskamer. Er zijn nu ongeveer 30 verschillende activiteiten, spreekuren en bijeenkomsten in de Huiskamer. En wie voor het een komt, kan hier makkelijk worden verwezen naar het ander.

Maar klaar is het niet wat van Putten betreft nooit. De Huiskamer is van Heteren en de mensen bepalen met elkaar wat er in de Huiskamer gebeurt. De ruimte is dan ook beschikbaar voor wie maar wat wil in Heteren: ‘Er gebeurt veel meer dan ik ooit zelf had kunnen bedenken. Of je nou met een groepje wil hardlopen, een leesclub wil organiseren, of met elkaar mokken en theeglazen wilt beschilderen, als je zelf aan de slag wil, dan kan het. De Huiskamer is nu echt van de bewoners. We hebben hier zo hard voor gewerkt met elkaar. Dat eigenaarschap waar iedereen het altijd over heeft? Hier in de Huiskamer voelt iedereen dat ook echt.’