Zelfbeheer in de warmtetransitie: acht beleidsinstrumenten

Er zijn verschillende voorbeelden waarbij bewonersinitiatieven goed samenwerken met lokale overheid en andere partijen. Daarbij helpen beleidsinstrumenten. Met behulp van recente literatuur, adviezen en ervaringen uit ons eigen netwerk hebben we een selectie gemaakt van acht beleidsinstrumenten die veelbelovend zijn in het stimuleren en ondersteunen van de samenwerking in de warmtetransitie.

We hebben een verkenning gedaan waarin we laten zien hoe de instrumenten samenhangen en helpen om het zelfbeheer van warmte-initiatieven goed te organiseren binnen het speelveld met overheid en markt.

Instrumenten die al verankerd zijn in beleid

• Right to Challenge: Een bewonersinitiatief heeft het recht om de gemeente uit te dagen om een gemeentelijke taak over te nemen.
• Initiatiefrecht/ wonen in zelfbeheer: Het recht van huurders om bij hun woningbouwcorporaties een plan te maken om een wooncoöperatie te vormen en woningen over te nemen.
• Dienst Algemeen Economisch Belang: Activiteiten in het algemeen belang mogen overheden beleggen bij een onderneming. De overheid mag de onderneming daarna compenseren voor het uitvoeren van de dienst.
• Maatschappelijke Tender: Een uitvraag om een ontwikkelende partij te kiezen voor energieprojecten waarin maatschappelijke waarden centraal staan.
• 50 % lokaal eigendom: De lokale gemeenschap is partner in projecten om energie op te wekken en heeft 50% eigenaarschap en zeggenschap.
• Mienskip: Een keurmerk voor duurzaam en lokaal opgewekte energie, die is geproduceerd in samenspraak met de ‘mienskip’ (de gemeenschap)

Instrumenten gecreëerd in de praktijk, maar nog niet verankerd in beleid:

• Opgroeirecht: Het recht van bewonersinitiatieven om in fasen op te groeien tot een professionele energiecoöperatie of bewonersbedrijf.
• Warmteschap: Energiegemeenschap voor warmte, kenmerken gebaseerd op EUrichtlijnen. Een democratisch en professioneel bewonersbedrijf voor warmte en koude.

We deden de verkkening samen met Duurzaam Door en Energie Samen en gingen op zoek naar de manieren waarop zelfbeheer kan helpen die warmtetransitie succesvol en breed gedragen te maken. In het rapport dat we maakten over dit onderwerp doen we een aantal aanbevelingen.