030 231 7511 
030 231 7511
info@lsabewoners.nl- Praktijkvoorbeeld
Hoofdlijnen en olifantenpaadjes, zo werken bewoners en gemeente samen aan een duurzaam dorp
Bewoners van Vledderveen en de gemeente Stadskanaal werken met elkaar samen om van Vledderveen een duurzaam dorp te maken. In april 2024 zijn zij gezamenlijk gestart om te werken aan een aardgasvrij, energieneutraal en leefbaar Vledderveen. Om de samenwerking te benadrukken hebben het bewonersinitiatief en de wethouder een samenwerkingsverklaring ondertekend en werken ze sinds begin april 2024 aan hun proeftuin.
Het dorp en de werkgroep
Vledderveen is een agrarisch dorp in Oost Groningen. Het bestaat uit ruim 120 vrijstaande koopwoningen. Een groot deel van de woningen dateert van vóór 1950, met daarna een kleine bouwpiek tussen 1970 en 1980. De meeste woningen zijn dus gebouwd in een tijd dat er nog weinig eisen werden gesteld aan isoleren. In het dorp vind je een flink aantal ruime boerderijen, waarvan een deel in bedrijf is en de rest verbouwd tot woonhuis.
Vanuit de bewonersvereniging Plaatselijk Belang Vledderveen zijn een aantal inwoners actief geworden onder de noemer ‘Duurzaam Vledderveen’. Zij hebben er als werkgroep voor gezorgd dat er, met ondersteuning van de gemeente en van GrEK, een Wijk Energie Plan (WEP) is gekomen. Hierbij is een grote betrokkenheid van het dorp ontstaan en een actieve klankbordgroep van inwoners. Met de gemeente Stadskanaal is een goede relatie opgebouwd.
Van WEP naar uitvoeringsplan; de spanning liep op
In het voorjaar van 2023 was het WEP klaar. Vledderveen had gekozen voor een aanpak met zowel individuele, als collectieve doelen met drie actielijnen: isoleren, duurzaam verwarmen en zelf energie opwekken. Het WEP werd begin 2023 feestelijk gepresenteerd aan inwoners en gemeente en daarmee zat het werk van de werkgroep er op.
Toen werd het spannend. Een klein aantal inwoners had de werkgroep gevraagd om door te gaan en het WEP te vertalen naar een uitvoeringsplan. Maar de betrokkenheid van het dorp liep terug; het gevoel van urgentie door de hoge energierekeningen in de winter verviel. Er kwamen nog maar weinig mensen naar de dorpsbijeenkomsten en de initiatiefnemers waren vooral moe.
Sommige leden van de werkgroep stopten en de rest wilde niet meer alleen de kar trekken. Daarom transformeerden zij zichzelf naar een regiegroep. Wél doorgaan, maar niet meer alles zelf doen. Tegelijkertijd werkte de gemeente aan de Warmtevisie en werden bewoners van de gemeente uitgenodigd voor sessies met externe adviseurs, die verre van aansloten bij hun initiatief en niveau. Het tempo van de bewoners en van de gemeente kwam niet overeen. Bewoners wilden dat er nu concreet iets ging gebeuren, de gemeente zat nog in de fase van beleidsontwikkeling. Bewonersinitiatieven in buurgemeenten, die als inspiratie hadden gediend, stopten gefrustreerd door te weinig animo bij bewoners en gemeente.
Het terugvinden van je “eigen energie”
Wat was nodig: de leden van de regiegroep moesten op zoek naar hun eigen ‘energie’. Zij lieten zich verrassen door het aanbod van LSA voor procesbegeleiding: “Jan had een mailtje gekregen dat we een aanvraag konden indienen. Van LSA hadden we nog nooit gehoord en als regiegroep hadden we nauwelijks puf om wéér tijd te stoppen in een subsidieaanvraag. Maar deze kans laten liggen leek ons ook zonde. Daarom besloten we om het aanvraagformulier dan maar kort in te vullen en in te dienen, want je weet maar nooit of het wat wordt”.
De vraag naar procesbegeleiding aan LSA richtte zich op het betrekken van het dorp. De technische kennis was al voldoende aanwezig in het dorp.
Hoofdlijnen en olifantenpaadjes
Na een aantal gesprekken tussen regiegroep en procesbegeleider van LSA werd de aanpak steeds meer duidelijk. Een drietal hoofdlijnen (en talloze olifantenpaadjes) tekenden zich af.
1. Positionering: waar wil je als inwoners staan en hoe wil je je verhouden tot anderen?
De regiegroep had de klankbordgroep – een twaalftal bewoners, die hadden aangegeven incidenteel best wat te willen bijdragen – een beetje verwaarloosd in de hectiek van het opstellen van het WEP. Het werd hoog tijd om de klankbordgroep veel meer bij de proeftuin te betrekken en hen om hulp te vragen. Niet alleen ten aanzien van de techniek, planning en acties, maar juist ook ten aanzien van hun gevoelens, het proces en de te volgen strategie. Dat is een prima stap geweest. De klankbordgroep als geheel bleek van grote waarde om samen wijzer te worden en is ook de thermometer van wat er speelt in het dorp. Daarnaast zet een aantal leden van de klankbordgroep zich inmiddels individueel of met een groepje in om hun specifieke kennis en kunde te delen met het dorp.
Verder heeft de regiegroep een werkbezoek van Kees Vendrik van het Nationaal Klimaat Platform kunnen aangrijpen om samen met hem, de gemeente en deze klankbordgroep, te sparren over de noodzaak van bewonersinitiatieven en de veranderende rol van de overheid. Dit bleek achteraf een belangrijk moment. Kees Vendrik gaf de gemeente nét even dat duwtje in de rug om daadwerkelijk mee te gaan doen met Vledderveen. Ook het inspreken van de regiegroep in de gemeenteraad gaf een krachtig signaal. Het verhaal op papier van de Warmtevisie werd daardoor ook het verhaal van de leefwereld van inwoners. Na een periode van voorzichtig aftasten was iedereen blij dat zowel de gemeenteraad, de wethouder als de beleidsmedewerkers zich volledig inzetten voor een goede samenwerking met de bewoners.
2. Belang van de bewoners: wat hebben wij in Vledderveen er aan?
Regiegroep en procesbegeleider hebben gezocht naar manieren om bewoners te enthousiasmeren voor de proeftuin. Als inwoner wil je immers het gevoel hebben dat het over jou gaat en dat je er wat aan hebt om mee te gaan doen. Op bewonersavonden was telkens naar voren gekomen dat bewoners best aan de slag wilden met duurzaamheid en vooral met isoleren. Maar waar kun je het beste beginnen en hoe ga je het betalen?
In de proeftuin is de behoefte van inwoners leidend. Daarom hebben Duurzaam Vledderveen en de gemeente Stadskanaal gezamenlijk een plan uitgewerkt waarin álle inwoners van Vledderveen de mogelijkheid krijgen om in een ‘keukentafelgesprek’ gratis een individueel verduurzamingsadvies van hun woning te ontvangen. Daarbij wordt afhankelijk van de wensen van de bewoners een plan gemaakt. Ook de verschillende regelingen en financieringsmogelijkheden worden meegenomen in het advies. De uitvoering ligt bij Jouwbespaarcoach, een samenwerking van zes gemeenten in Oost Groningen in het kader van de Regiodeal. Het blijft niet alleen bij een adviesgesprek. Ook op een later moment ondersteuning bieden bij het doen van aanvragen voor offertes en subsidies of meedenken over een volgende stap richting duurzaamheid zijn onderdeel van het gratis traject.Om de aansturing en communicatie goed op elkaar af te stemmen hebben Duurzaam Vledderveen en de gemeente Stadskanaal een projectgroep opgezet die elke 3 weken bij elkaar komt en is er structureel kwartaaloverleg met de wethouder. Jouwbespaarcoach is in deze fase toegevoegd aan de projectgroep.
3. Reuring; door verschillende activiteiten energie bij buurtgenoten aanboren
De ambitie om honderd procent van de huishoudens te bereiken, heeft meer nodig. Niet iedereen loopt warm voor isolatiemaatregelen, warmtepompen en bewonersbijeenkomsten. Vanaf het moment dat het aanbod voor individuele verduurzamingsadvies was geregeld en de samenwerking tussen het dorp en de gemeente vorm kreeg, kwamen er nieuwe en andere krachten vrij in het dorp.
Bij regiegroep, klankbordgroep en sommige inwoners ontstond ruimte voor het bredere beeld van duurzaamheid. Denk hierbij aan het persoonlijk benaderen van buurtgenoten, vragen naar hun wensen en mogelijkheden, mensen met elkaar verbinden en kleine activiteiten organiseren. Zo is er bij jonge ouders belangstellig om kinderen bij de proeftuin te betrekken. Duurzaam Vledderveen heeft zelf een warmtecamera en een groepje kinderen en ouders gaat samen met iemand van de regiegroep een activiteit voorbereiden. Dit initiatief is niet planmatig van aard maar gaat meer om aanspreken, luisteren, zaaien en kijken wat er op komt. Misschien gaan kleinkinderen wel met de warmtecamera naar hun oma en opa. Wie weet komt dan boven water welke ideeën leven bij oudere inwoners die niet naar bewoners bijeenkomsten. Het aanboren van de energie van de buurtgenoten, daar gaat het om!
Geschreven door: Christiene Noot en Famke ten Brinke
Bewoner/lid van de regiegroep resp. LSA procesbegeleider voor Duurzaam Vledderveen
Gerelateerd
