Starten van een coöperatie

Een van de manieren waarop je je als bewonersinitiatief kunt organiseren is als coöperatie. Maar is het slim om een coöperatie op te starten of juist niet? Wat zijn de voordelen en wat zijn mogelijke nadelen? In dit artikel geeft Karin Vosters van de Coöperatie Expert advies over het opstarten van coöperaties. Wij vulden deze adviezen aan met een aantal praktijkvoorbeelden.

Formuleer een duidelijk doel

Karin geeft aan dat een coöperatie starten geen doel op zich is en dat het voor een goede samenwerking belangrijk is om vóór de oprichting van een coöperatie gezamenlijk het doel te formuleren en eventuele taakverdeling en verwachtingen met elkaar te delen. “Schroom niet om in het begin expliciet te maken wat de belangen en doelen zijn van de individuele leden, naast het gezamenlijke belang. Weet en deelt iedereen dat?”

Ga in gesprek met elkaar

Maar hoe ga je dan het gesprek aan met elkaar? Hieronder geven we een aantal voorbeelden van vragen die je elkaar zou moeten stellen als je je als initiatief oriënteert op het starten van een coöperatie. Zo kom je er vanzelf achter of een coöperatie de meest geschikte vorm is voor jullie samenwerking.

• Wie zijn de (potentiële) leden en waarom worden zij lid?
• Wat is het doel van een eventuele coöperatie: energie opwekken, samen organiseren en inkopen of misschien zorg leveren?
• Wie mogen lid worden?
• Wie mag meebeslissen?
• Wie mag mede-eigenaar zijn?
• Welke geldstromen zijn er en hoe lopen die?
• Worden de activiteiten vooral gefinancierd uit subsidies? Of komen de inkomsten uit verkoop of opdrachten of een combinatie van verschillende inkomstenbronnen?

Samen met de HAN maakten we onderstaand een filmpje waarin we stap voor stap nog eens uitleggen wat een coöperatie is en waar je rekening mee moet houden als je er een start.

Nadelen van een coöperatie

Volgens Karin zitten er eigenlijk weinig nadelen aan een coöperatie. Er is heel veel flexibiliteit om je samenwerking in te richten. Het belangrijkste nadeel heeft te maken met het feit dat een coöperatie een vereniging met onderneming is. Dat betekent dat er in tegenstelling tot een vereniging of stichting vennootschapsbelasting over de winst betaald moet worden. Winst kan zo niet direct terugvloeien in de wijk. “In de praktijk zie ik overigens steeds meer maatschappelijke coöperaties ontstaan zonder winstoogmerk. Sommige groepen zouden evengoed een vereniging kunnen oprichten, maar kiezen voor de coöperatie omdat ze in het woord het samenwerken beter vinden doorklinken en omdat ze de samenwerking ook zakelijk goed willen regelen. Ook als het om maatschappelijk rendement gaat wil je als een onderneming met je middelen en afspraken omgaan.”

Een ander nadeel is dat het gelijkwaardig organiseren van de besluitvorming met alle leden samen een hele uitdaging zijn. Maar Karin geeft aan dat die betrokkenheid ook juist de reden is om wel een coöperatie op te richten.

Coöperatie versus vereniging

In beide gevallen is er sprake van een democratische structuur, is de algemene vergadering van leden (ALV) het hoogste orgaan en beslissen leden samen over de belangrijkste keuzes. Een vereniging wordt vaak opgericht om belangen te behartigen van een grote groep mensen met een ideële doelstelling. Een coöperatie heeft ook een gezamenlijk doel, maar wil dat bereiken door middel van commerciële activiteiten. De leden hebben daarbij een economisch belang. In een traditionele ondernemerscoöperatie is sprake van winst die uitgekeerd mag worden aan de leden. Dat is bij een vereniging niet het geval. Je ziet nu steeds meer coöperaties waarin “het stoffelijk gewin” veel breder wordt ingevuld dan alleen commercieel winst maken. Bijvoorbeeld het samen inkopen van energie, training, coaching, huren van een buurthuis etc.

Coöperatie versus stichting

In een stichting vormt het bestuur het hoogste orgaan. Het bestuur bestuurt de organisatie en mag zelf bestuursleden ontslaan en aannemen. Het is geen democratische rechtsvorm. Het bestuur van een coöperatie heeft vaak vooral een coachende en adviserende rol en zijn slechts in beperkte mate vertegenwoordigend en faciliterend. De leden bepalen binnen welke grenzen het bestuur zelfstandig beslissingen mag nemen. Voor een deel leg je in de statuten vast welke bevoegdheden het bestuur heeft. Als de groep groot wordt kun je werken met een ledenraad die door de leden wordt gekozen en die het bestuur benoemt en controleert.

Misvattingen over coöperaties

De belangrijkste misvatting die Karin tegenkomt is dat een coöperatie oprichten ingewikkeld is. “Dat hoeft helemaal niet. Ook met 2 personen kan je al een coöperatie vormen. En als je vindt dat niet iedereen evenveel stemrecht of verantwoordelijkheid zou moeten hebben, kun je dat prima met elkaar regelen en vastleggen in de statuten.”

Gelijkwaardigheid en eigenaarschap

Als laatste tip wil Karin meegeven dat gelijkwaardigheid en eigenaarschap bij een cooperatie essentieel zijn. En dat je het eerst met elkaar eens moet zijn over de belangen, zowel gezamenlijk als individueel. Doe een stap terug en bekijk of de leden van de coöperatie echt verantwoordelijkheid willen en kunnen nemen en geven. En of de leden op basis van gelijkwaardigheid willen samenwerken. Kies een rechtsvorm jullie samenwerking ondersteunt en zorg dat je niet je samenwerking moet gaan aanpassen aan de rechtsvorm.

Meer weten?

Heb je vragen, twijfels of kom je er niet uit? Mail of bel dan met ons. Ook op cooperatieexpert.nl vind je veel bruikbare informatie en voorbeelden.

Gerelateerd