Valse start voor nationaal programma Leefbaarheid en Veiligheid

Samen met bewoners uit kwetsbare wijken van Nederland pleiten wij al lang voor hernieuwde aandacht en een aanpak van én met de wijk. Precies die bewoners ontbreken in de plannen die door Rijk en gemeenten worden gemaakt in het Nationale programma Leefbaarheid & Veiligheid. Wat LSA bewoners betreft een valse start!

Zonder bewoners wordt het niks

Dat is geen open deur, maar een inzicht dat iedere evaluatie van eerdere wijkaanpakken leert. Bewoners en hun organisaties die een wijkaanpak blijvend dragen en sturen hebben een grote invloed op het al dan niet slagen van een wijkaanpak. Bewoners in wijken zijn al jaren in allerlei verbanden georganiseerd en zijn ook terug te vinden in het netwerk van LSA, de landelijke vereniging van bewonersgroepen. Op dit moment wordt de rol voor bewoners nauwelijks benoemd. En het programma bouwt zeker niet aan een wijkaanpak ván en mét de wijk. Een succesvolle wijkaanpak is ván en wordt gemaakt mét de wijk. In zo’n aanpak zijn de ervaringskennis en agenda van bewoners leidend. Beroepskrachten en het beleid staan ten dienste van hun plannen. En experimenteerruimte en een lerende aanpak zijn daarbij onmisbaar.

Geen partnerschap

Veel partijen hebben in de beginfase van het nationaal programma hun inbreng geleverd. Ook veel bewoners en uitvoerders in de wijkaanpak. Van deze inbreng zien we nauwelijks iets terug. Het programma is in beslotenheid geschreven aan bureaus van het ministerie BZK, afgeschermd van partijen met kennis van wijkaanpak en netwerk in deze wijken. In de 20 wijken uit het programma is de planvorming in volle gang, maar bewoners zitten nog nauwelijks aan tafel.
Het partnerschap waartoe LSA bewoners was uitgenodigd ontbreekt. Een voorbeeld van top-down planvorming dat bewoners in deze wijken niet het vertrouwen geeft dat de overheid hun partner is om samen een einde te maken aan de achteruitgang van leefbaarheid en veiligheid in hun wijken. In plaats daarvan wordt een complexe bestuurlijke structuur opgebouwd waar veel energie naar toegaat en die weinig blijk geeft van de kennis en kunde die gemeenten al hebben in gebiedsgerichte aanpakken.

Minister geeft het slechte voorbeeld

“Hiermee geeft de minister het slechte voorbeeld. Het proces van planvorming is exemplarisch voor hoe bewoners de participatieprocessen in hun eigen lokale situatie vaak ervaren. Meepraten tot de plannen worden gemaakt in de beslotenheid van het stadhuis. Om vervolgens te weinig van hun inbreng in de plannen terug te zien“, zegt directeur van LSA bewoners, Thijs van Mierlo. Arno de Vries, actieve bewoner uit de Groningse Korrewegwijk vult aan: “We zien in de aanpak niet terug dat bewoners het vertrouwen krijgen om voor hun wijk te mogen bepalen wat nodig is en wat werkt. Laat staan een formele positie krijgen in de lokale samenwerking.” De minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening had een goede kans om een voorbeeldfunctie te vervullen. Die heeft hij laten liggen.

Bij meedoen hoort stevige positie bewoners

In het Nationaal Programma gaat het onder andere over ‘meedoen’, maar dat zou dus ook moeten gaan over meedoen in een wijkaanpak. Daarbij hoort een stevige positie voor bewoners en de ondersteuning om je als buurt te organiseren. En écht integraal werken gaat verder dan een verbreding naar gezondheid en onderwijs. Dat doe je door aan te sluiten bij dat waar in de buurt over gaat en daarop door te bouwen. Er zijn daarnaast veel meer dan de 20 geselecteerde gebieden die extra aandacht en investering verdienen. Een Nationaal Programma zou voor die plekken ook perspectief moeten bieden.

Lerende aanpak en lokale coalities bieden perspectief

Starten zonder bewoners is een gemiste kans. Maar we zien ook nog perspectief op verbetering. LSA bewoners is positief over het feit dat er ruimte komt voor een lerende aanpak. Ook het vormen van lokale coalities draagt bij aan een aanpak waarin maatwerk kan worden vormgegeven die hard nodig is. Betrokkenheid van meerdere ministeries zorgt voor samenhang en draagvlak, met kansen voor een nog bredere betrokkenheid van departementen voor een echt integrale aanpak. Het ‘Manifest voor een succesvolle Wijkaanpak’, dat LSA schreef samen met de samenwerkingspartners in het consortium Wijkwijzer, heeft alle ingrediënten om die integrale aanpak vorm en inhoud te geven. Dit is wat LSA betreft dan ook de inzet voor gesprekken om van het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid een succes te maken. Samen met bewoners.